Ιοί γρίπης χοίρων και πτηνών μπορούν να αποτελέσουν κίνδυνο για τον άνθρωπο
Το καλοκαίρι του 1968 ένα στέλεχος του ιού της γρίπης εμφανίστηκε στο Χονγκ Κονγκ. Αυτό το στέλεχος που είναι γνωστό ως Η3Ν2, εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο και τελικά σκότωσε περίπου 1 εκατομμύριο ανθρώπους.
Μια νέα μελέτη από το MIT αποκαλύπτει ότι υπάρχουν πολλά στελέχη Η3Ν2 που κυκλοφορούν σε πτηνά και χοίρους, είναι γενετικά όμοια με το στέλεχος 1968 και έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν μια πανδημία γρίπης εάν μεταπηδήσουν στον ανθρώπινο οργανισμό. Οι ερευνητές με επικεφαλής τον Ραμ Σασισεκαράν, καθηγητή της Βιολογικής Μηχανικής στο ΜΙΤ, διαπίστωσαν επίσης ότι τα σημερινά εμβόλια γρίπης δεν μπορούν να προσφέρουν προστασία έναντι αυτών των στελεχών.
«Υπάρχουν πράγματι παραδείγματα Η3Ν2 που πρέπει να μας κάνουν να ανησυχούμε», λέει ο Σασισεκαράν, που είναι επίσης μέλος του Ινστιτούτου Koch του ΜΙΤ στην έρευνα κατά του καρκίνου.
«Από την άποψη της πρόληψης τυχόν πανδημίας θα πρέπει ενδεχομένως να αρχίσουν να περιλαμβάνονται κάποια από τα στελέχη H3 στα εμβόλια κατά της γρίπης».
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Scientific Reports και επισημαίνει στην Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), καθώς και στους οργανισμούς δημόσιας υγείας, πως θα πρέπει να σημάνει συναγερμός αν ανιχνευτεί ο ιός.
Eξέλιξη της γρίπης
Τα τελευταία 100 χρόνια οι ιοί της γρίπης που προέκυψαν από χοίρους και πτηνά έχουν προκαλέσει αρκετές σημαντικές πανδημίες γρίπης. Οταν μία απ’ αυτές των χοίρων ή των πτηνών αποκτήσει την ικανότητα να μολύνει ανθρώπους, μπορεί να αποφύγει το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο είναι προετοιμασμένο να αναγνωρίζει μόνο τα στελέχη που συνηθίζουν να μολύνουν τους ανθρώπους.
Στελέχη του H3N2 κυκλοφόρησαν σε ανθρώπους από την πανδημία του 1968, αλλά εξελίχθηκαν σε μία λιγότερο επικίνδυνη μορφή που παράγει μια άσχημη εποχική γρίπη. Ωστόσο, τα στελέχη του Η3Ν2 κυκλοφορούν επίσης σε χοίρους και πτηνά. Ο Σασισεκαράν και οι συνεργάτες του θέλησαν να προσδιορίσουν τον κίνδυνο επανεμφάνισης των στελεχών Η3Ν2 σε ανθρώπους, των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα δεν θα αναγνωρίζει τις πιο επικίνδυνες μορφές του. Αυτό το είδος της εκδήλωσης έχει ένα πρόσφατο προηγούμενο: Το 2009 ένα στέλεχος του Η1Ν1 προέκυψε πως είναι παρόμοιο με τον ιό που προκάλεσε την πανδημία του 1918 που σκότωσε από 50.000.000 έως 100.000.000 ανθρώπους.
«Ψάξαμε να βρούμε αν αυτό θα μπορούσε να συμβεί με τον Η3. Θα έλεγε κανείς πως είναι πιο εύκολο να συμβεί με Η3 γιατί φαίνεται ότι υπάρχει πια πολύ πιο δυνατή ανάμιξη του Η3 στη σχέση μεταξύ ανθρώπων και χοίρων», λέει ο Σεσισεκαράν
Γενετικές ομοιότητες
Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές συνέκριναν το στέλεχος του 1968 Η3Ν2 με περίπου 1.000 στελέχη Η3 που κυκλοφορούν τώρα σε χοίρους και πτηνά, εστιάζοντας στο γονίδιο που κωδικοποιεί την ιογενή πρωτεΐνη αιμοσυγκολλητίνη (ΗΑ).
Μετά από σύγκριση των γενετικών αλληλουχιών της αιμοσυγκολλητίνης σε πέντε βασικές περιοχές που ελέγχουν τις αλληλεπιδράσεις των ιών με μολυσμένους ξενιστές, οι ερευνητές υπολόγισαν τον αντιγονικό δείκτη για κάθε στέλεχος. Αυτή η τιμή υποδεικνύει το ποσοστό των γενετικών περιοχών που είναι πανομοιότυπες με αυτές του στελέχους του 1968 και βοηθά να καθοριστεί σε ποιο βαθμό ένας ιός γρίπης μπορεί να αποφύγει την ανοσολογική απόκριση ενός ξενιστή.
Οι ερευνητές έλαβαν επίσης υπόψιν τα πρότυπα της προσάρτησης της αιμοσυγκολλητίνης σε μόρια σακχάρου που ονομάζονται γλυκάνες. Η ικανότητα του ιού να προσδένεται στους υποδοχείς της γλυκάνης που βρίσκονται στον αναπνευστικό σωλήνα είναι το κλειδί για να επέλθει μόλυνση στους ανθρώπους. Αναζητώντας ιούς με αντιγονικό δείκτη τουλάχιστον 49% και μοτίβα προσκόλλησης στη γλυκάνη όμοια με αυτά του ιού του 1968, η ερευνητική ομάδα προσδιόρισε 581 στελέχη Η3 που απομονώθηκαν από το 2000 και θα μπορούσαν να προκαλέσουν πανδημία. Απ’ αυτά τα 549 προέρχονται από πτηνά και 32 από χοίρους.
Οι ερευνητές εξέθεσαν στη συνέχεια ορισμένα απ’ αυτά τα στελέχη σε αντισώματα που προκαλούνται από τα σημερινά εμβόλια εποχικής γρίπης Η3. Οπως είχαν προβλέψει, αυτά τα αντισώματα δεν ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν ή να επιτεθούν στα στελέχη Η3. Από τις 581 σειρές αιμοσυγκολλητίνης, έξι στελέχη χοίρων περιέχουν ήδη τα πρότυπα μεταλλάξεων αιμοσυγκολλητίνης που είναι απαραίτητα για την ανθρώπινη προσαρμογή και έτσι είναι σε θέση να εισέλθουν στον ανθρώπινο οργανισμό, είτε μέσω γενετικής ανακατάταξης, είτε άμεσα, σύμφωνα με τον Σασισεκαράν.
«Αυτό που είναι εκπληκτικό σχετικά με τον ιό της γρίπης, είναι η ικανότητα που παρουσιάζει να αρπάζει γονίδια από πολλές διαφορετικές δεξαμενές. Θα μπορούσαν να υπάρχουν ιογενή γονίδια που αναμειγνύονται μεταξύ των χοίρων, αλλά και μεταξύ των πτηνών και των χοίρων», καταλήγει ο Σασισεκαράν.